Cứ đến ngày 12/7, những người lính từng chiến đấu tại mặt trận Hà Giang đều hướng về nơi mảnh đất địa đầu Tổ quốc, tưởng nhớ những đồng đội đã dành cả thanh xuân nằm lại nơi này.
Ngày 12/7/1984, quân đội ta tập trung lực lượng chiến đấu để giành lấy các cao điểm 685, 1509, 772, 1030 (Vị Xuyên, Hà Giang). Trong thế trận giằng co khốc liệt, ta đã giành lại được điểm cao 772 và 685 nhưng hơn 600 người lính thuộc sư đoàn 356 đã mãi mãi nằm xuống. Từ đó, 12/7 vẫn được coi như ngày “giỗ trận” của những người lính trên mặt trận Vị Xuyên.
Hàng năm, cứ đến Ngày “giỗ trận” 12/7, những người lính Vị Xuyên năm xưa lại tề tựu về nghĩa trang Vị Xuyên, hát vang câu hát gửi đến đồng đội. Có một điều tâm linh khó lí giải, dù nắng đến mấy nhưng trong ngày này cũng có những hạt mưa. Năm mưa ít thì lất phất vài hạt bóng mây giữa trưa, có khi mưa buổi sớm hay xẩm tối; có năm thì mưa dầm.
Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Vị Xuyên, Hà Giang nơi an nghỉ của gần 1.900 cán bộ chiến sĩ đã anh dũng hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979. Trong số gần 1.900 ngôi mộ ở đây, hơn nửa “chưa xác định được danh tính” nhưng họ vẫn còn may mắn hơn hàng ngàn đồng đội nằm cạnh trong một tập thể hoặc những người vẫn còn nằm lại nơi các sườn núi đá hay cao điểm phía xa xa mà chưa thể quy tập được hài cốt.
Ngược dòng lịch sử, ngày 12/7/1984, Bộ Tư lệnh quân khu và cấp trên quyết định lấy 12/7 là ngày tấn công tổng lực, ngày Sư đoàn 356 trấn thủ nơi này suốt từ năm 1979 dốc toàn lực để giành lấy các cao điểm 685, 1509, 772, 1030. Trong thế trận địch ở trên núi, ta ở dưới các chân núi, trận đánh diễn ra hết sức khốc liệt. Bất chấp hỏa lực mạnh cùng làn mưa pháo của đối phương, quân ta đã giành lại được điểm cao 772 và 685 bị mất vào tay địch trước đó, nhưng cái giá phải trả là hơn 600 người lính thuộc Sư đoàn 356 đã mãi mãi nằm xuống nơi biên cương lúc rạng sáng 12/7.
Nếu tính riêng mặt trận Hà Giang, con số cán bộ chiến sĩ nằm lại mảnh đất này lên tới hàng vạn người qua suốt những năm xung đột biên giới phía Bắc (từ 17/2/1979 đến năm 1990). Hòa bình lập lại, những người lính Hà Giang và đặc biệt là các cựu chiến binh Sư đoàn 356 đã liên lạc với nhau trở lại mặt trận Vị Xuyên tìm kiếm những đồng đội đã ngã xuống. Họ tiên phong, tiến hành vận động anh em cùng lập đài hương cho đồng đội, quy tập một nơi cho những người đã dành cả thanh xuân cho mảnh đất này có “mái ấm sum vầy”. Để rồi, cuối năm 2013 - 2014, đài hương hoàn thành đặt tại cao điểm 468...
Năm tháng đã trôi qua, chiến thắng trên chiến trường Vị Xuyên khốc liệt năm ấy được viết nên từ máu và xương của những chiến sĩ đã dành cả tuổi thanh xuân hy sinh vì sự vẹn toàn lãnh thổ quốc gia. Các anh mãi mãi “bất tử” cùng non sông, đất nước, như chính lời thề khắc trên báng súng “Sống bám đá đánh giặc, chết hóa đá bất tử” của Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Viết Ninh. Hy vọng tinh thần ấy được tuổi trẻ ngày nay mãi mãi trân trọng giữ gìn để bảo vệ non sông, bảo vệ từng tấc đất tiền nhân để lại.
Tháng 7 linh thiêng, nhớ về Vị Xuyên, xin kính cẩn nghiêng mình thắp nén hương tưởng nhớ những anh hùng liệt sỹ và đồng bào vì đất nước hy sinh trong các cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc và bảo vệ biên giới, biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc!./.